Η κροταφογναθική διάρθρωση, γνωστή και ως κροταφογναθική άρθρωση, είναι η σύνδεση μεταξύ της κάτω γνάθου και του κρανίου και παίζει καθοριστικό ρόλο στην ομαλή κίνηση της μάσησης και της ομιλίας.
Η κροταφογναθική διάρθρωση είναι μια μικρή άρθρωση η οποία βρίσκεται μπροστά από το αυτί στο σημείο που η βάση του κρανίου και η κάτω γνάθος ενώνονται. Επιτρέπει στην κάτω γνάθο να κινείται και να λειτουργεί.
Τι προκαλεί τις δυσλειτουργίες στην κροταφογναθική άρθρωση;
Οι δυσλειτουργίες της κροταφογναθικής διάρθρωσης δεν είναι ασυνήθιστες και έχουν ποικίλα συμπτώματα, Οι ασθενείς αναφέρουν πόνο στο αυτί, πονοκέφαλο και περιορισμό στη διάνοιξη του στόματος.
Επίσης, οι ασθενείς με διαταραχή στη κροταφογναθική άρθρωση παραπονούνται για ήχους κατά την μέγιστη διάνοιξη και πολλές φορές κατά την έναρξη της κατάστασης (κλεισίματος)του στόματος και συνοδό πόνο.
Τι είναι η αρθρίτιδα κροταφογναθικής άρθρωσης και γιατί είναι τόσο συχνή;
Η αρθρίτιδα κροταφογναθικής άρθρωσης είναι μια φλεγμονώδης κατάσταση που επηρεάζει την κροταφογναθική άρθρωση κυρίως σε νέα άτομα, ηλικίας 20 έως 50 ετών. Η συχνότητά της οφείλεται εν μέρει στην πολυπλοκότητα της κατασκευής αυτής της άρθρωσης. Σε αντίθεση με πολλές άλλες αρθρώσεις, η κροταφογναθική άρθρωση εκτελεί μια ιδιαίτερη κίνηση κατά το πλήρες άνοιγμα του στόματος: ο κόνδυλος της κάτω γνάθου κάνει ένα είδος υπεξαρθρήματος, δηλαδή μετατοπίζεται προς τα εμπρός από την κανονική του θέση. Αυτή η ιδιαιτερότητα, σε συνδυασμό με την καθημερινή, εντατική χρήση της άρθρωσης, την καθιστά επιρρεπή σε φλεγμονές και καταπονήσεις. Η συνεχής κίνηση και η πίεση που ασκείται σε αυτήν κατά τη μάσηση, το χασμουρητό και άλλες λειτουργίες, μπορούν να οδηγήσουν σε ερεθισμό και τελικά σε φλεγμονή, προκαλώντας την αρθρίτιδα κροταφογναθικής άρθρωσης.
Ποια είναι τα κύρια αίτια που προκαλούν την αρθρίτιδα κροταφογναθικής άρθρωσης;
Τα αίτια της αρθρίτιδας κροταφογναθικής άρθρωσης είναι ποικίλα και συχνά αλληλένδετα. Ένας από τους βασικούς παράγοντες είναι η υπερκαταπόνηση της άρθρωσης. Αυτή μπορεί να προκληθεί από:
- Παραλειτουργικές συνήθειες: Το σφίξιμο των δοντιών (βρουξισμός) κατά τη διάρκεια της ημέρας ή του ύπνου, καθώς και το τρίξιμο των δοντιών, ασκούν τεράστιες δυνάμεις στην άρθρωση, οδηγώντας σε φλεγμονή και πόνο.
- Συνεχής μάσηση σκληρών τροφών: Η συχνή κατανάλωση τροφών που απαιτούν έντονη μάσηση καταπονεί υπερβολικά τους μύες και την άρθρωση.
- Συνεχής μάσηση τσίχλας: Η αδιάκοπη μάσηση τσίχλας για πολλές ώρες την ημέρα ασκεί συνεχή και επαναλαμβανόμενη πίεση στην κροταφογναθική άρθρωση.
- Τραυματισμοί: Άμεσοι τραυματισμοί στην περιοχή της γνάθου ή του προσώπου.
- Οδοντικές παθήσεις: Προβλήματα με τη σύγκλειση των δοντιών (π.χ. στραβά δόντια, ελλείπουσες ανατολικές επιφάνειες) μπορούν να προκαλέσουν ανισορροπία στις δυνάμεις που ασκούνται στην κροταφογναθική άρθρωση.
- Στρες: Το ψυχολογικό στρες μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη ένταση των μυών του προσώπου και της γνάθου, συμβάλλοντας στην υπερκαταπόνηση.
- Ρευματολογικά νοσήματα: Ορισμένα συστηματικά ρευματολογικά νοσήματα, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα ή η αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα, μπορούν να επηρεάσουν την κροταφογναθική άρθρωση και να προκαλέσουν αρθρίτιδα κροταφογναθικής άρθρωσης.
- Εκφυλιστικές αλλοιώσεις: Με την πάροδο του χρόνου, η φθορά των αρθρικών χόνδρων μπορεί να οδηγήσει σε οστεοαρθρίτιδα της κροταφογναθικής άρθρωσης.
Συχνά, η πάθηση είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού των παραπάνω παραγόντων που αθροιστικά οδηγούν στην εκδήλωσή της.
Ποια είναι τα κύρια συμπτώματα της αρθρίτιδας κροταφογναθικής άρθρωσης;
Τα συμπτώματα της αρθρίτιδας κροταφογναθικής άρθρωσης ποικίλλουν σε ένταση και μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Τα πιο συχνά περιλαμβάνουν:
- Πόνος στην κροταφογναθική άρθρωση: Αυτός είναι το πιο κοινό και ενοχλητικό σύμπτωμα. Ο πόνος εντοπίζεται συνήθως μπροστά από το αυτί, στην περιοχή της άρθρωσης. Μπορεί να είναι ήπιος ή έντονος και συχνά επιδεινώνεται με την κίνηση της γνάθου.
- Πόνος κατά τη μάσηση: Ο πόνος γίνεται ιδιαίτερα αισθητός κατά τη διάρκεια της μάσησης, ειδικά σκληρών ή κολλώδους τροφών.
- Πόνος κατά το χασμουρητό ή το ευρύ άνοιγμα του στόματος: Το υπερβολικό άνοιγμα του στόματος, όπως στο χασμουρητό, μπορεί να προκαλέσει έντονο πόνο.
- Ήχοι στην άρθρωση: Πολλοί ασθενείς αναφέρουν κλικ, τριγμούς ή ήχους τριβής κατά το άνοιγμα ή το κλείσιμο του στόματος. Αυτοί οι ήχοι μπορεί να συνοδεύονται από πόνο ή όχι.
- Περιορισμός στην κίνηση της γνάθου: Η φλεγμονή και ο πόνος μπορεί να οδηγήσουν σε περιορισμό του εύρους κίνησης της γνάθου, δυσκολεύοντας το άνοιγμα του στόματος.
- Μυϊκός πόνος και ευαισθησία: Οι μύες γύρω από την άρθρωση, όπως οι μασητήρες, μπορεί να είναι τεντωμένοι, ευαίσθητοι στην αφή και να προκαλούν πόνο που μπορεί να ακτινοβολεί στο πρόσωπο, το λαιμό ή τους ώμους.
- Πονοκέφαλοι: Συχνά, οι ασθενείς με αρθρίτιδα κροταφογναθικής άρθρωσης αναφέρουν πονοκεφάλους, ειδικά στην κροταφική περιοχή.
- Ωταλγία (πόνος στο αυτί): Ο πόνος από την ΚΓΑ μπορεί να εκληφθεί ως πόνος στο αυτί, καθώς η άρθρωση βρίσκεται πολύ κοντά σε αυτό.
Πώς γίνεται η διάγνωση για την αρθρίτιδα κροταφογναθικής άρθρωσης;
Η διάγνωση της αρθρίτιδας κροταφογναθικής άρθρωσης βασίζεται σε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που περιλαμβάνει:
- Λήψη λεπτομερούς ιστορικού: Ο γιατρός θα ρωτήσει για τα συμπτώματα, τη διάρκειά τους, την ένταση του πόνου, τους παράγοντες που τον επιδεινώνουν ή τον ανακουφίζουν, καθώς και για πιθανές προϋπάρχουσες παθήσεις ή συνήθειες (π.χ. βρουξισμός, τραύματα).
- Κλινική εξέταση: Περιλαμβάνει την ψηλάφηση της άρθρωσης και των γύρω μυών για πόνο, ευαισθησία και οίδημα. Ο γιατρός θα ελέγξει επίσης το εύρος κίνησης της γνάθου, τυχόν περιορισμούς, κλικ, τριγμούς ή ήχους κατά το άνοιγμα και κλείσιμο του στόματος.
- Απεικονιστικές εξετάσεις: Η μαγνητική τομογραφία (MRI) αποτελεί την εξέταση επιλογής για την αξιολόγηση της κροταφογναθικής άρθρωσης. Παρέχει λεπτομερείς εικόνες των μαλακών ιστών (δίσκος, σύνδεσμοι, υμένας) και μπορεί να αποκαλύψει φλεγμονή, μετατόπιση του δίσκου, εκφυλιστικές αλλοιώσεις ή άλλα προβλήματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρησιμοποιηθούν και άλλες απεικονιστικές μέθοδοι, όπως η ακτινογραφία ή η αξονική τομογραφία, για να αποκλειστούν άλλες παθήσεις ή να αξιολογηθούν τα οστικά στοιχεία της άρθρωσης.
Η ακριβής διάγνωση είναι κρίσιμη για την επιλογή της καταλληλότερης θεραπείας.
Ποια είναι η θεραπεία για την αρθρίτιδα κροταφογναθικής άρθρωσης;
Η θεραπεία για την αρθρίτιδα κροταφογναθικής άρθρωσης είναι συνήθως συντηρητική και βασίζεται σε απλές, πρακτικά τεκμηριωμένες μεθόδους. Ο κύριος στόχος είναι η ανακούφιση από τον πόνο και η μείωση της φλεγμονής.
Τα πρώτα βήματα περιλαμβάνουν:
- Διατροφικές τροποποιήσεις: Ο ασθενής πρέπει να αποφύγει την μάσηση σκληρών τροφών για ένα διάστημα 10 έως 20 ημερών. Συνιστώνται μαλακές τροφές που δεν απαιτούν έντονη μάσηση.
- Φαρμακευτική αγωγή: Η χορήγηση αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, συνήθως μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών (ΜΣΑΦ), είναι αποτελεσματική στη μείωση του πόνου και της φλεγμονής. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτά τα μέτρα οδηγούν σε υποχώρηση των συμπτωμάτων μέσα σε 5 έως 10 ημέρες.
- Ξεκούραση της άρθρωσης: Αποφυγή υπερβολικού ανοίγματος του στόματος, συνεχούς μάσησης τσίχλας ή άλλων συνηθειών που καταπονούν την κροταφογναθική άρθρωση.
- Εφαρμογή θερμότητας ή ψύχους: Η εφαρμογή ζεστών ή κρύων επιθεμάτων στην περιοχή της άρθρωσης μπορεί να προσφέρει ανακούφιση.
Ποιες είναι οι επιπλέον θεραπευτικές επιλογές σε επίμονες περιπτώσεις αρθρίτιδας κροταφογναθικής άρθρωσης;
Στις περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα της αρθρίτιδας κροταφογναθικής άρθρωσης δεν υποχωρούν με τις αρχικές συντηρητικές μεθόδους, μπορούν να εφαρμοστούν επιπλέον θεραπείες:
- Φυσικοθεραπεία: Τοπικές φυσικοθεραπείες με υπέρηχο ή laser μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της φλεγμονής και του πόνου, καθώς και στη βελτίωση της κινητικότητας της άρθρωσης. Ο φυσικοθεραπευτής μπορεί επίσης να δείξει ειδικές ασκήσεις για την ενδυνάμωση των μυών της γνάθου και τη βελτίωση του εύρους κίνησης.
- Ενέσεις: Σε ακόμα σπανιότερες περιπτώσεις, μπορεί να γίνει τοπική ένεση κορτιζόνης (π.χ. Celestone Chronodose) απευθείας μέσα στην άρθρωση. Η κορτιζόνη είναι ένα ισχυρό αντιφλεγμονώδες που μπορεί να προσφέρει άμεση και σημαντική ανακούφιση. Ωστόσο, οι ενέσεις κορτιζόνης δεν αποτελούν μακροπρόθεσμη λύση και πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή λόγω πιθανών παρενεργειών.
- Νάρθηκες σύγκλεισης (νάρθηκες δοντιών): Ειδικοί νάρθηκες που φοριούνται κυρίως τη νύχτα μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση από το σφίξιμο και το τρίξιμο των δοντιών, μειώνοντας την πίεση στην κροταφογναθική άρθρωση και προστατεύοντας τα δόντια.
- Επεμβατική θεραπεία: Η επεμβατική θεραπεία διακρίνεται σε κλειστού τύπου (λαπαροσκοπική επέμβαση) και ανοικτού τύπου (κλασική επέμβαση με χειρουργική τομή στην περιοχή της άρθρωσης). Στην κλειστού τύπου χειρουργική επέμβαση, κύρια θέση κατέχει η αρθροσκόπηση της κροταφογναθικής άρθρωσης. Κατά αυτήν, γίνονται διάφοροι χειρισμοί και επεμβάσεις στο εσωτερικό της άρθρωσης με τη βοήθεια ενδοσκοπίου και αντιμετωπίζεται το μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων εκείνων στις οποίες η συντηρητική θεραπεία δεν έχει αποδώσει τα αναμενόμενα. Η ανοιχτού τύπου επέμβαση πρέπει να εκτελείται από έμπειρο και εξειδικευμένο Γναθοχειρουργό και περιορίζεται σε ένα πολύ μικρό αριθμό περιπτώσεων προχωρημένης αρθρίτιδας, που δεν ανταποκρίνονται σε καμία άλλη θεραπεία και όπου υπάρχει σαφής ένδειξη για ανοικτή χειρουργική παρέμβαση, όπως π.χ. σοβαρή δυσλειτουργία του δίσκου που δεν επιτρέπει την ομαλή κίνηση της γνάθου.
Η αρθρίτιδα είναι μια από τις αιτίες των συμπτωμάτων από την διαταραχή στην κροταφογναθική άρθρωση. Μπορεί να προέλθει από τραυματισμό της άρθρωσης ή από σφίξιμο και τρίξιμο δοντιών κατά την διάρκεια νυχτερινού ύπνου.
Μία άλλη συνήθης αιτία είναι η έκτοπη θέση ή η ασύγχρονη κίνηση του διάρθριου δίσκου που βρίσκεται ανάμεσα στην κροταφογναθική άρθρωση. Ένας δίσκος με ασύγχρονη κίνηση προκαλεί ήχους κατά την διάνοιξη του στόματος, ενώ δίσκος σε έκτοπη θέση προκαλεί ήχους και περιορισμό στην διάνοιξη και πόνο.
Ο δίσκος μπορεί επίσης να λεπτύνει ή και να τρυπήσει το οποίο προκαλεί ήχο τριβής και πόνο. Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις/καταστάσεις όπως τραύμα ή ρευματοειδής αρθρίτιδα τα οποία μπορούν να προκαλέσουν ενώσεις μερών της άρθρωσης και να εμποδίζουν συνολικά την διάνοιξη.
Στην περίπτωση της δυσλειτουργίας της κροταφογναθικής διάθρωσης το εύρος των θεραπειών είναι πραγματικά μεγάλο. Από την πιο απλή μορφή που μπορεί να είναι και μόνο κάποια φαρμακευτική αγωγή ως την πιο σύνθετη που μπορεί να είναι μια ανοιχτή χειρουργική επέμβαση.
Μεσολαβούν άλλες λύσεις όπως η εξισορρόπηση σύγκλεισης, η κατασκευή και χρήση οδοντικού νάρθηκα σύγκλεισης, η αρθροκέντιση κ.α).
Ειδικότερα εάν η μή χειρουργική προσέγγιση δεν είναι επιτυχής ή εάν υπάρχει εμφανώς κάποια βλάβη στα στοιχεία της άρθρωσης, πιθανό να χρειάζεται χειρουργική επέμβαση.
Αυτή με την σειρά της μπορεί να είναι είτε αρθροσκόπηση (όπως ακριβώς γίνεται η ορθοπεδική επέμβαση στις μεγάλες αρθρώσεις π.χ γόνατο) ή η ανοιχτή επέμβαση που γίνεται μπροστά από το αυτί.
Εάν η διάγνωση της δυσλειτουργίας για τη κροταφογναθική άρθρωση τεθεί σωστά τότε και η ενδεδειγμένη θεραπεία μπορεί να παρασχεθεί.
Όταν εμφανιστούν συμπτώματα δυσλειτουργίας στη κροταφογναθική άρθρωση (πόνος μπροστά από το αυτί, πόνος κατά την μάσηση ,δυσκολία/περιορισμό της διάνοιξης του στόματος κ.α.) πρέπει να απευθυνθείτε σε έναν στοματικό κ γναθοπροσωπικό χειρουργό για να τεθεί μια σωστή διάγνωση.
Πιθανόν να χρειαστούν εξειδικευμένες εξετάσεις (μαγνητική τομογραφία της άρθρωσης) και επίσης να χρειαστεί και η συμβολή άλλων ειδικών ή και φυσιοθεραπευτή για την θεραπεία.
Η άρθρωση, οι μύες ή και τα δύο προκαλούν το πρόβλημα;
Το στρες μπορεί να ενεργοποιεί πόνο στους μύες της άρθρωσης ο οποίος μοιάζει πολύ με τον πόνο που προκαλεί η δυσλειτουργία της κροταφογναθικής διάρθρωσης.
Οι ασθενείς αυτοί συνήθως σφίγγουν ή τρίζουν τα δόντια τους κατά την διάρκεια της νύχτας ,προκαλώντας επίπονους σπασμούς στους μύες και δυσκολία στην κίνηση της γνάθου. Άλλοι ασθενείς μπορεί να υποφέρουν από συνδυαστικό πόνο τόσο από την άρθρωση όσο και από τους μύες. Αυτός είναι και ο λόγος που καθιστά την διάγνωση της δυσλειτουργίας της κροταφογναθικής διάρθρωσης περίπλοκη και απαιτεί διαφορετικές διαγνωστικές προσεγγίσεις.
